„Mam szczęście, tutaj być”, Dzwon Zygmunta – wywiad z dzwonnikiem

Ma rangę jednego z najważniejszych symboli narodowych, znajdziemy go w północnej części Katedry Wawelskiej w Krakowie. Legendy głoszą, że została w nim stopiona zbroja króla Zygmunta, buławy hetmanów oraz pierścień matki ludwisarza. Ponoć jego dźwięk budzi rycerzy śpiących pod Giewontem oraz pochowanych na Wawelu królów Polski. . Jest również instrumentem, który od ponad 500 lat wygrywa znaki czasu ściśle związane z historią nie tylko naszego Narodu, ale także Europy. Mowa o słynnym dzwonie Zygmunta.

Kiedy możemy go usłyszeć, jak to jest pociągać liny najsłynniejszego dzwonu w Polsce oraz budzić w otoczeniu królów, zapytałam najstarszego kościelnego i dzwonnika Katedry Wawelskiej – Jerzego Chuchrowskiego.

Dzwon dzwoni kilka razy do roku, co robi dzwonnik w pozostałe dni?

Obecnie dzwon dzwoni 11 razy do roku, dawniej dzwonił znacznie częściej, bo 24 razy do roku, ale również na dodatkowe okazje takie jak : wybór i pogrzeb Papieża, Kanonika Krakowskiego, Biskupa Krakowskiego i inne okoliczności. Dzwon Zygmunt dzwoni teraz rzadziej . W końcu to jest już staruszek, ma 503 lata, więc należy mu się trochę odpoczynku. W tym roku dzwoniliśmy już 3 razy, a następne dzwonienie odbędzie się 3 maja.

Dzwon Zygmunta zrobiony z armat zdobytych pod Orszą w 1514 roku i na wieść, że Królowej Bonie Sforza urodził się syn Zygmunt August, a Król Zygmunt Stary Ojciec był tak dumny z tego faktu, że kazał odlać ze spiżu dzwon, któremu nadał imię swego Syna Zygmunta Augusta, który obwieszcza najważniejsze wydarzenia w Kraju.

Dzisiaj, w dniu, w którym się spotykamy, mija równe 19 lat od śmierci Jana Pawła II i w tym to również dniu mogliśmy słyszeć donośnie brzmienie dzwonu.

Jestem stosunkowo młodym dzwonnikiem, akurat wtedy nie dzwoniłem. W 2011 roku ksiądz prałat Zdzisław Sochacki zadecydował, że oprócz Dzwonników, którzy już wtedy byli, będą jeszcze Kościelni z Katedry na Wawelu, Ja zostałem nim za tzw. zasługi dla Archidiecezji Krakowskiej oraz staż pracy. Wtedy zostałem wytypowany m.in. ja. Żeby wejść w tą strukturę trzeba mieć 3 lata praktyki jako uczeń lub 50 dzwonień i po tym czasie automatycznie zostaje się dzwonnikiem i dostaje się odznakę. Jest się pełnoprawnym Dzwonnikiem.

Czy jest szkoła kształcąca przyszłych dzwonników? Jak wygląda przygotowanie do pracy?

Nie ma szkoły kształcącej stricte dzwonników, trzeba być związanym z katedrą. Na początku dzwonem Zygmunta dzwoniły cechy rzemiosł takie jak ludwisarze, czy cieśle. Co prawda mówi się, że dzwonnikiem jest się „z dziada pradziada”, ale tutaj dzwonnikiem z 3 pokolenia jest tylko Wojciech Bochnak, ma obecnie również najdłuższy staż dzwonienia. Jego syn i wnuk również są tutaj dzwonnikami. Ja jestem kościelnym od 1994 roku i dzwonnikiem od 2011 roku. Oficjalnie w 2013 roku zostałem przypieczętowanym przez Ks. Kardynała Stanisława Dziwisza Dzwonnikiem Katedry Wawelskiej, z numerem 36. Każdy dzwonnik dostaje swój numer wraz z odznaką. Obecnie jestem najstarszym kościelnym Katedry Wawelskiej i mieszkam na Wawelu.

Niesamowite, mieszkać przy Katedrze Wawelskiej na Wzgórzu Wawelskim ! Jakie to uczucie?

Wspaniałe! Przede wszystkim mam blisko do pracy, ale ma to oczywiście również swoje wady i jest związane z dodatkowymi obostrzeniami, chociażby w kwestii wjazdu samochodem tutaj na wzgórze. Może faktycznie mieszkając tutaj pod pewnymi względami ma się trochę ciężej, ale ja tę pracę kocham!

Domyślam się, że „mieszkając” w pracy, ta praca się nigdy nie kończy?

W pewnym sensie tak, ale bycie Kościelnym to nie tylko praca, ale również służba w tym wyjątkowym miejscu.

Ale wracając jeszcze do tego, czym się zajmują dzwonnicy , to mają przeróżne profesje, są wśród nas Profesorowie, Inżynierowie, Kustosze Muzealni, Nauczyciele, Biznesmeni oraz Pracownicy Katedry, którzy mają również różne zawody.

Czyli to nie jest tak, że dzwon jest przypisany jednemu dzwonnikowi?

Nie, nie. Dzwonników jest wszystkich 39, kilku jest już na emeryturach, a żeby zadzwonić dzwonem Zygmunta potrzebnych jest 6 osób na każdą stronę, czyli w sumie 12. Teraz tych dzwonień jest mniej, więc nawet jak przyjdzie nas więcej na daną uroczystość to się wymieniamy linami, tak, żeby każdy mógł uczestniczyć. Taką ciekawostką jest też fakt, że od tego roku dzwonem Zygmunta dzwonimy nie 8, a 6 minut. Przede wszystkim również po to, żeby dzwon troszkę odciążyć, tak jak już wspominałem. Chociaż pan Andrzej Bochniak, który jest mechanikiem dzwonu twierdzi, że dzwon będzie służył jeszcze co najmniej 500 lat, ale tego już się nie dowiemy. W celu odciążenia dzwonu Zygmunta mamy tutaj Wieżę Wikaryjską, gdzie są zawieszone 4 dzwony, które mogą dzwonić na mniej ważne okazje oraz Dzwon Urban z Wieży Zygmuntowskiej, który dzwoni w pozostałe święta oraz w każdą Niedzielę o godzinie 09.50!

Kto decyduje na ile podniosła jest chwila, aby zadzwonić dzwonem Zygmunta?

Harmonogram dzwonień Dzwonem Zygmunta jest stały, o tym kiedy ma ekstra dzwonić decyduje każdorazowo aktualny Biskup Krakowski, poza tymi wyszczególnionymi datami, Dzwon dzwoni jak mówiłem również w nietypowe okazje typu 500 lecie Dzwonu (1521r.), 700 lecie Koronacji Króla Łokietka (1320 r.) ogólnie w jakieś rocznice lub szczególne okoliczności związane z Królewską Katedra i Polski.

Powiedział Pan, że jest 3 lata praktyk dzwonniczych przed rozpoczęciem posługi, ale czego tu się uczyć przez 3 lata, to wydaje się przecież takie proste, przynajmniej dla laika?

Teraz praktyki trwają 2 lata. Ja pamiętam swoje praktyki tak, że wchodziłem kiedy tylko mogłem na dzwon Zygmunta, ale starsi panowie nie dawali w ogóle spróbować młodym chwycić za liny, ja nie umiałem się też tak rozpychać łokciami. Dopiero po interwencji Ś.P. Księdza Proboszcza Zdzisława Sochackiego, który uważał, że się nadaję na dzwonnika, zacząłem częściej dzielić chociaż z kimś linę.

Dzwonienie dzwonem Zygmunta, który waży 12 ton 600 kg. trwa 6 minut to naprawdę ciężka praca fizyczna, podczas praktyk trzeba również jak najwięcej obserwować innych dzwoniących, jak oni się ustawiają do dzwonienia, jak trzymają liny, jak przechodzić z jednej na drugą linę itp.

Dzwonienie dzwonem Zygmunta jest prestiżem, a jego dźwięk obwieszcza najważniejsze wydarzenia w kraju i na świecie. Lubię i szanuję to co robię.

Krąży wiele legend dotyczących dzwonu Zygmunta, chociażby ta, że dotknięcie go lewą ręką przynosi wyjątkowe szczęście. Czy jest jakaś legenda, którą Pan szczególnie lubi, czy może wręcz w nią wierzy?

Tak, tę, która mówi, że jak dzwon zabije na Boże Narodzenie to słychać go aż do Wielkanocy. I właśnie tu pod Krakowem jest miejscowość o nazwie Wielkanoc, oddalona o niespełna 40 km od nas i wiemy faktycznie, że ten dzwon tam słychać. Obecnie Dzwon jest słyszalny do 30 km ze względu na wyższe budownictwo. Lubię też powiedzenie, że w pochmurny dzień brzmienie dzwonu Zygmunta rozpędza chmury…

Dziękuję za rozmowę, a Czytelników zapraszamy do odwiedzenia „staruszka” w Królewskiej Katedrze Wawelskiej!

Ciekawostki:

Kiedy dzwoni dzwon Zygmunta?

Uroczystość Bożej Rodzicielki  – Nowy Rok

Uroczystość Objawienia Pańskiego

Wigilia Paschalna – Procesja Rezurekcyjna

Uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego

Uroczystość NMP Królowej Polski, Święto Narodowe 3 Maja

Procesja św. Stanisława na Skałkę – I niedziela po 8 maja

Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa

Uroczystość Wniebowzięcia NMP

Uroczystość św. Jana Pawła II

Narodowe Święto Niepodległości

Pasterka

Dane techniczne dzwonu:
Średnica klosza – 242 cm
Wysokość klosza z koroną – 241 cm
Całkowita wysokość z jarzmem i sercem- 450 cm

Długość serca – 219 cm

dzwon z brązu – 9.650 kg
serce z pasem – 365 kg
pozostałe elementy – 425 kg
całkowity ciężar dzwonu z oprzyrządowaniem -12.600 kg

napęd – 12 dzwonników
ton uderzeniowy – g (sol)
zasięg słyszalności – 30 kilometrów